روز حقوق بشر اسلامي و كرامت انساني
حقوق بشر اسلامی و كرامت انسانی
چهاردهم مرداد در تقویم رسمی ایران به عنوان روز «حقوق بشر اسلامی و كرامت انسانی» نامگذاری شده است.
انتشار اعلامیه حقوق بشر اسلامی از سوی كشورهای عضو سازمان كنفرانس اسلامی پیش‌درآمدی شد بر اینكه كشورهای اسلامی نیز با تاسی از اندیشه‌های ناب اسلامی اعلامیه‌ای را در خصوص چهارچوب‌های حقوق بشر و كرامت انسانی منتشر كنند تا در مقابل اعلامیه جهانی حقوق بشر كه بعضا در مواردی با چهارچوب‌های اسلامی تناقض دارد بتواند راهكاری جمعی برای ارزش گذاشتن به حقوق انسان‌ها از نگاه شریعت اسلامی باشد.
حقوق بشر همواره از موضوعاتی بوده كه كشورهای استعمارگر و صاحب قدرت از آن به عنوان حربه‌ای برای سلطه بر كشورهای دیگر در طول تاریخ استفاده كرده‌اند. در این راستا و هم‌زمان با سالروز «حقوق بشر اسلامی و كرامت انسانی» بر آن شدیم تا با بازخوانی اعلامیه حقوق بشر اسلامی و مقایسه آن با اعلامیه جهانی حقوق بشر بر ویژگی‌های بارز این اعلامیه تاكیدی دوباره كرده باشیم.
اعلامیه جهانی حقوق بشر از همان ابتدا با رد موضع‌گیری دولت‌های اسلامی و اندیشمندان اسلامی مواجه شد. این اعلامیه در مواردی با احکام اسلامی کاملا مغایر بود، مانند حق آزادی مذهب و حق تغییر آن. مسلمانان تنها اسلام را دین حق می‌دانند و ارتداد را گناهی بزرگ و درخور مجازاتی عظیم می‌شمارند، با این حال پس از مدتی تحت فشار جامعه جهانی و تبلیغات وسیع به نفع حقوق بشر و مقبول افتادن اعلامیه مذکور در سطح دنیا برخی از متفکران جهان اسلام با پذیرش اصول اعلام شده در اعلامیه جهانی درصدد تطبیق آنها با موازین اسلامی برآمدند و کوشیدند ثابت كنند که این اصول و حقوق به نحو کامل‌تر و بهتری در اسلام وجود دارد و بعدها با الگوگیری از اعلامیه حقوق بشر بر آن شدند اصول و قواعد حقوق بشر را از متون اسلامی در آورده و آن را به صورت متنی مدون به جامعه جهانی ارائه دهند.
محتوای اعلامیه حقوق بشر اسلامی
این اعلامیه شامل یک مقدمه و 25 ماده است. مقدمه با این عبارت شروع می‌شود: «دولت‌های عضو سازمان کنفرانس اسلامی، ضمن تاکید بر نقش تمدنی و تاریخی امت اسلامی که خداوند آن را بهترین امت برگزید …» و بعد از آن مواد 25گانه را ارائه می‌دهد.
محتوای این اعلامیه همانند محتوای اعلامیه جهانی آزادی سیاسی و اجتماعی و بسیاری از آزادی‌های دیگر را از حقوق انسان‌ها می‌داند و دولت و اجتماع را در فراهم كردن محیط زندگی برای برخورداری از این حقوق مسئول می‌داند. با این حال محتوای اعلامیه آزادی را که در تضاد با حقوق و تکالیف جامعه و فرد باشد، ممنوع كرده است.
در کل، محتوای این اعلامیه همانند اعلامیه جهانی صرفا یک بیانیه مشترک از حقوق بشر اسلامی است و نه کنوانسیون یا معاهده‌ای الزام‌آور. محتوای این اعلامیه هنگام بررسی در سازمان کنفرانس اسلامی مورد حذفیات و برخی تغییرات دیگر گرفت و آن را تا حدودی به اعلامیه جهانی نزدیک كرد ولی نکته قابل تامل این است که محتوای اعلامیه هنوز از حد اعلامیه صرف خارج نشده است.
ویژگی‌های اعلامیه حقوق بشر اسلامی
اعلامیه حقوق بشر اسلامی همانند اعلامیه جهانی حقوق بشر، بر شرافت و کرامت ذاتی انسان تکیه کرده و برخی حقوق لازم الرعایه را احصاء كرده است که باید آنها را به رسمیت شناخت و در مقام اعمال و اجرای آنها برآمد. برخی از اصولی که به عنوان حقوق آزادی‌های اساسی در اعلامیه جهانی حقوق بشر آمده در این اعلامیه نیز آمده است. برخی از حقوق هم که در اعلامیه جهانی حقوق بشر نیامده، در اعلامیه اسلامی مورد توجه و تصریح قرار گرفته است؛ مثل ممنوعیت استعمارگری و حق مبارزه با آن یا حق مقابله با تجاوز به حیات انسان و نیز حق زندگی در محیط پاک و دور از مفاسد اخلاقی و داشتن امنیت دینی علاوه بر امنیت‌های مربوط به جان و خانواده و ناموس و نیز اشاره به لزوم حفظ حرمت انسان حتی پس از حیات او و محترم شمردن جنازه او.
