چگونگی پیدایش و علت بر گزاری شب یلدا یا شب چله
شنبه ۳۰ آذر ۱۳۹۲
از بررسی و تحقیق در رابطه با چگونگی پیدایش و علت بر گزاری جشن شب یلدا یا شب چله و وجه تسمیه ی آنها به این نتیجه می رسیم که جشن شب یلدایا شب چله جشنی است که از هفت هزار سال پیش تا کنون درمیان ایرانیان مرسوم است.علت نامیدن این جشن به شب یلدا یاشب چله بنا بر آنچه که در متون قدیمی و در بررسی های تحقیقی موجود است چنین می باشد:
شب یلدا
در برسی و پژوهشی که دررابطه باچگونگی وجه تسمیه ی شب یلدا صورت گرفته با توجه به آنچه که در منابعی همچون لغت نامه ی دهخدا-برهان قاطع خلف تبریزی-فرهنگ آنندراج یادداشت های علامه قزوینی بر آثار الباقیه بیرونی-شرح پور
داوود بریشت ها و فرهنگ دکتر معین آمده است "یلدا" یک واژه ی سریانی است که به معنی "تولد" می باشد. منظور از تولد تولد مهر یا خورشید است.
بدرستی روشن نیست که این لغت سریانی چه زمانی و چگونه وارد زبان پارسی شده است. احتمال می رود بعد از مشکلاتی که برای مسیحیان اولیه در امپراطوری روم پیش آمد با مهاجرت مسیحیان سر یانی به امپراطوری ساسانی لغت یلدا وارد زبان پارسی شده باشد. در هرحال مسیحیان سریانی واژه ی یلدا را با خود به ایران آوردند و از آن زمان تا کنون در ایران ماندگار شده است.
شب چله
شب چله در حقیقت همان شب یلدا است چون از فردای این شب چله ی بزرگ زمستان آغاز می گردد بنا بر این به آن شب چله می گویند.
ایرانیان قدیم دریافته بودند که گاهشماری بر پایه ی ماه نمی تواند گاهشماری درستی باشد. بنا براین به پژوهش در باره ی حرکت خورشید پرداخته و تقسیم بندی زمان خود را بر اساس آن قرار دادند. آنها حرکت خورشید را در برج های آسمان اندازه گیری کردند و برای هر برجی نام خاصی گذاشتند و دریافتند هنگامی که بر آمدن خورشید با بر آمدن برج "بره" در یک زمان باشد بهار است و پی بردند که در ابتدای پائیز و بهار روز و شب برابر است و در ابتدای تابستان روز بلند تر از شب است. ایشان گاهشماری خود را بر اساس چله (چهل روز)تقسیم می کردند که در هر سال ٩ چله (ماه) داشتند که پس از مدتی درازای ماه به سی روز تغییر پیدا کرد و سال دوازده ماهه شد.در فرهنگ ایرانیان عدد چهل مانند عدد هفت و دوازده اهمیت و قداست خاصی دارد.واژه های "چله نشستن" "چل چلی" چهل گیس"و "چهل کلید" نشانه ی اهمیت این عدد در میان فرهنگ ایرانیان است.
ایرانیان باستان زمستان را به دو بخش تقسیم می کردند. چله بزرگ و چله کوچک. شب آخر پائیز از آن جهت شب چله نامیده می شد که روز بعد از آن آغاز چله بزرگ و شروع سرمای زمستان است. چله بزرگ از اولین روز دی ماه که اورمزد نام دارد تا دهم بهمن ناه که جشن سده است چهل روز به طول می انجامد و آن را از این جهت چله بزرگ می نامند که طولانی تر و شدت سرما بیشتر است. از دهم بهمن تا اول اسفند به مدت بیست روز چله کوچک است که کوتاهتر و شدت سرما در آن کمتر می باشد و آسیب کمتری هم میرساندو ازاین جهت به آن چله کوچک می گویند. چهار روز پایان چله بزرگ و چهار روز آغاز چله کوچک را "چهار چهار" می گویند که نهایت شدت سرما در این هشت روز اتفاق می افتد.