پژوهش و پژوهنده
شنبه ۲۳ آذر ۱۳۹۲
حضرت محمد(صلي الله عليه و آله):
«پژوهنده دانش میان نادانان، چون زنده ای است میان مردگان».
تعريف پژوهش:
پژوهش، به معناي عام، بررسي يا كاوشي سخت كوشانه و به معناي خاص، تحقيق و تجربه‌اي جامع با هدف كشف واقعيت‌هاي نو و تفسير درست اين واقعيت‌ها، تجديد نظر در نتيجه‌گيري‌ها، نظريه‌ها و قوانين پذيرفته شده در پرتو واقعيت‌هاي كشف شده و به كارگيري عملي نتيجه‌گيري‌ها، نظريه‌ها و قوانين جديد است. در معنايي ديگر، پژوهش فرايند رسيدن به راه حل‌هاي قابل اطمينان از طريق گردآوري، تحليل و تفسيرداده‌ها به گونه‌اي برنامه‌ريزي شده و نظام‌منداست.
حضرت علی( :(عليه السلام
«آن کسی که پژوهش را استمرار نمی بخشد از درک دانش بی نصیب است.»
فايده ي تحقيق و پژوهش
از جمله فايد ههاي تحقيق و پژوهش م يتوان به موارد زير اشاره كرد:
1- اقناع ميل كنجكاوي درباره ي گذشته و حال.
2- تغيير يا تثبيت ارزش ها و ارائه ي راه ه اي بهتر در حيات مادي و معنوي انسان.
3- ادامه ي حيات علمي در رشته هاي مختلف.
4- ادامه ي حركت براي رسيدن به حقيقت.
5- گشودن راهي براي علاقه مندان به تحقيق
حضرت علی(عليه السلام):
«برای ترقی و پیشرفت هیچ روشی بهتر از تحقیق و پژوهش نیست».
ويژگي پژوهشگر برتر
در بيان ويژگي يك محقق و پژوهشگر برتر، مي توان گفت محقق برتر كسي است كه:
- مفسر باشد وبه تفسير حقايق هستي نايل آيد؛
- پس از تفسير عملاً تغييرات مفيدي را در خود، محيط و ديگران به وجود آورد؛
- داراي علو طبع باشد، به عبارت ديگر منش و سلوك او عرفاني باشد؛
- داراي منش والايي باشد كه هم چون پدر و مادري مهربان نتايج تحقيق را در اختيار ديگران قرار دهد؛
- از غرور خودبكاهد؛
- مأيوس نشود؛
- حقيقت جو بوده و تمام تلاش خود را در جهت كشف حقيقت به كار گيرد.
امام علي(عليه السلام):
«علم جديد به واسطه ي تجربه ها به دست مي آيد».
آموزش و پرورش و فرهنگ پژوهش
در جهان امروز، علم و فن آوري تمام فعاليت هاي اجتماعي را تحت تأثير قرار داده است. از ويژگي هاي اين عنصر كه آن را در عصر «فراصنعتي» ناميده اند، جاي گزين شدن دانايي، پژوهش و سرمايه انساني با عوامل ديگر است. در نتيجه، همه سازمان ها در پي آن هستند كه با استفاده از اساسي ترين، كارآمدترين و انعطاف پذيرترين شيوه ها براي بقاي خويش تلاش كنند.
در اين ميان، نيروي انساني ماهر و كارآزموده، با ارزش ترين ثروت هر كشور و يكي از مهم ترين شاخص هاي برتري سازمان است. يكي از عواملي كه بر توانمند سازي نيروي انساني كمك مي كند، توجه به امر پژوهش در حوزه تعليم و تربيت است؛ تعليم و تربيتي كه بتوان به واسطه آن، نيروهايي پويا، خلاق و پژوهشگر داشت و اين رسالتي است كه سازمان هايي چون، آموزش و پرورش و ديگر سازمان هايي كه متكفل امرتعليم و تربيت هستند بر دوش دارند.
امام صادق(عليه السلام):
«مطالعه و تحقیق بسیار در مسائل علمی عقل را شکفته و فکر را تقویت می کند.»
زمينه هاي اجتماعي پژوهش
در انديشه و تمدن اسلامي، معرفت، تكاپو براي رسيدن به حقيقت پديده هاست. اين شناخت جز با پيدايش زمينه هاي اجتماعي آن پديدار نمي شود. در اين صورت، جامعه بايد به افقي از انديشه برسد كه نگاه نو را برتابد و در پي ژرفاي انديشه ها و بينش ها باشد. در غير اين صورت، تلاش ها فردي مي شود و فرد در رسيدن به آستانه بلند پژوهش و معرفت شناسي، راهي بس برفراز و نشيب خواهد داشت و امكان دارد با توجه به مشكلات پيش رو، از ادامه راه بازماند. اگر فضاي جامعه آماده نظريه سازي ونظريه پردازي باشد، اندك اندك انديشه ها ظهور مي يابد و پژوهش هايي انجام مي شود كه جويندگان راه را به سوي سخن و انديشه اي نو هدايت مي كند.
امام خميني(ره):
«اگر بخواهيد عزيز و سربلند باشيد بايد از سرمايه هاي عمر و استعداد جواني استفاده كنيد».
راهكارهاي افزايش اخلاق پژوهش
1. برگزاري كارگاه هاي اخلاق حرفه اي در پژوهش؛
2. ايجاد زمينه آشنايي دانشجويان و طلاب با پايگاه هاي اطلاعاتي جهان و مقوله استانداردهاي كيفي آثار و مقالات؛
3. نهادينه كردن فرهنگ، رعايت حقوق ديگران در پژوهش؛
4. ايجاد زمينه هاي كنترل دقيق پژوهش و رساله نويسي در كشور؛
5. جلوگيري از موضوع زدگي و تكرر عناوين پژوهشي؛
6. ايجاد مكانيسم موضوع يابي، موضوع آفريني و موضوع سازي مبتني بر نيازهاي حال و آينده؛
7. ترويج فرهنگ نقد و نقدپذيري براي بررسي آثار توليد شده؛
8. رعايت حريم علمي توليدكنندگان آثار علمي- پژوهشي؛
9. ترويج فرهنگ تعهد در توليدات علمي؛
10. رعايت حقوق مؤلف و پژوهشگر در فرآيند و اختتام تحقيق؛
11. تقدير و تشويق هاي مناسب براي تحقيقات نوين؛
12. وضع دقيق و سختگيرانه در مورد ارتكاب بداخلاقي علمي و پژوهشي.