راهکارهای ترویج وتقویت فرهنگ ایثار و شهادت در جامعه

عنوان: راهکارهای ترویج وتقویت فرهنگ ایثار و شهادت در جامعه

نویسندگان: قنبر گلپرست، حبیبه شاهنده

 

  چکیده

  فرهنگ  ايثار و شهادت ، به عنوان يك فرهنگ متعالي  در زمره ي عالي ترينمفاهيم الهي و نتيجه والاترين ارزش هايي مي باشند كه يك انسان متعهد مي تواند به آنمقام دست يابد . اين مفاهيم اثر گذار و حركت آفرين قادرند تا فضاي يك جامعه رابصورت گسترده تحت تأثير قرار دهند و والاترين بركات را براي آن به همراه داشتهباشند. اما شناساندن، ترویج و تقویت ارزشهای فرهنگ ایثار و شهادت برای جامعه و بخصوص نسل های کنونی یکی از مهمترین و اساس ترین  وظیفه مسئولین، رسانه های جمعی و نهادهای فرهنگی و اجتماعی می باشد تا درقرن حاضر، در مقابل دشمنان اسلام که  تمام  سعی و تلاش خویش را برای بی اهمیت کردن و کم فروغ تر کردن ارزشهای ایثار و شهادت درمیان  جوامع به خصوص نسل جوانان به کار بسته اند، بتوانند ارزش و مقام ایثار گران و شهدا را در بین جامع تقویت و ترویج کنند. بنابراین ترویج ، تقویت، تبین و تعریف فرهنگ و ایثار و شهادت مانند دیگر مفاهیم مثل مفاهیم اقتصادی، تربیتی، سیاسی و... امری ضروری و لازم می باشد.

   اهمیت این مقاله هم در این است که با روش توصیفی- اسنادی، و با جمع آوری اطلاعات از طریق کتابخانه، مقالات، اینترنت و...،  مفاهیم ایثار و شهادت را تعریف و تبین نموده و ضمن پرداختن به زمینه وعوامل مؤثر بر ترویج و تقویت،  شاخص و موانع فرهنگ ترویج ایثار و شهادت، راهکارهای ارائه شده را بررسی و در نهایت راهکار و پیشنهادهای از جمله تقویت و تشویق نویسندگان و اصحاب قلم در مورد ادبیات دفاع مقدس،  ارزشهای والای اسلام و ایثار و شهادت-تدوین و ثبت خاطرات رزمندگان، ایثار گران و جانبازان اسلام و انقلاب- تقویت و تثبیت فرهنگ ایثار و شهادت در جامعه و توسل به فرهنگ غنی اسلامی-   ایجاد شبکه های سراسری در سازمان صدا و سیما تحت عنوان شبکه ایثار و شهادت-راه اندازی مراکز تحقیقاتی و پژوهشی جهت استفاده جوانان و خانواده های آنان از آن.-تشکیل انجمن های علمی و فرهنگی با یاری بانوان و زنان نخبه و فرهیخته-گذاشتن یک یا دو واحد درسی در دانشگاهها و مدارس تحت عنوان پاداش، اجر و ارزشهای ایثارگران، شهدا و جانبازان.- رعایت اصول روانشناختی و تربیتی در معرفی اسوه های ایاثر و شهادت و.....را برای ترویج و توقیت فرهنگ ایثار و شهادت در بین جامعه ارائه نموده است، و در آخر به این نتیجه رسیده شده است که با گسترش فرهنگ جهاد و شهادت طلبي است كه لرزه بر اندام دشمنان مي‌افتد و آنان را از نفوذ در دژهاي اسلام نا اميد مي‌كند. پس تنها با گسترش و رواج فرهنگ جهاد و شهادت است كه استقرار عدل جهاني را به دنبال خواهد داشت و فاصله گرفتن از اين فرهنگ يعني ذلت و ضلالت جوامع و دور ماندن از قافله نور و هدايت. در شرایط کنونی و تلاش دشمنان اسلام جهت کم فروغ کردن و بی اهمیت نمودن ارزشهای ایثار گری و شهادت، در بین جامعه بخصوص در بین جوانان، و همچنین تضعیف روحیه ایثار گری در بین جامعه بویژه نسل کنونی، از طریق رسانه های جمعی پیشرفته، سوق دادن جوانان به مادیگری و راحت طلبی و لبی میل کردن آنان به آخرت، ترویج و تقویت فرهنگ و شهادت، و درونی کردن آن در بین قشر جامعه، تبین و تشریح ارزشهای ایثار گری و شهادت امری لازم و ضروری به نظر می رسد.

کلید واژه: فرهنگ، ایثار، شهادت، تقویت، ترویج، راهکار

 

  مقدمه

   فرهنگايثار وشهادت از برترين ارزشهاي معنوي فرهنگ اسلامي است كه درتثبيتاستقلال كشور وهويت ديني و ملي آنان نقشي بي بديل دارد. ايثارمقام انساني فوقالعاده باشكوهي است كه اسلام آن را ستوده وآن را درآيات و روايات متعددي بيان كردهاست .الَّذين آمنُوا وهاجروا و جاهدوا في سبيلِ اللهِ بِاَموالهِمِ و اَنفُسهِماعظَم درجةً عند اللهِ و اولئك هم الفائزونَ (توبه/2 و 3(

جهان کنونی با بحرانیعظیم تحت عنوان بحران ارزشها مواجه شده است. بحرانی که بواسطه دور ماندن ازارزش‏های بشری، الهی و دینی پدید آمده است. به همین جهت یکی از دغدغه‏های مهممتفکران بشردوست در دنیای جدید، ترویج ارزش‏های انسانی بخصوص ایثار و شهادت  در عرصه دنیای کنونیمی‏باشد. یکی از ارزش‏های مهم بشری که از دیرباز مورد توجه ادیان و ملل مختلف قرارگرفته است، ایثار و شهادت می‏باشد. این موضوع در سطح وسیع در ادبیات و تاریخ وفرهنگ ما دیده می‏شود. و دفاع مقدس با بروز جنگ تحمیلی از سوی دشمنان اسلام، منجر بهرواج مفاهیم ارزشی از قبیل فرهنگ ایثار و شهادت در میان مردم بویژه نوجوانان وجوانان شد. یکی از ویژگی‏های بارز و منحصر بفرد انقلاب اسلامی در بعد معنوی وفرهنگی که موجب بالندگی انقلاب و نهضت جهانی اسلام در سراسر دنیا گردید ترویج  وتقویت فرهنگایثار و شهادت بود

  ثبات انقلاب و نظام جمهوري اسلامي ايران مديون ايثارگري و شهادت طلبي كساني است كه با بهره گيري از فرهنگ غني ايثار و شهادت در راه مكتب و ميهن خود ايثار نموده و به درجه رفيع شهادت نايل آمده اند. لذا ترويج فرهنگ ايثار و شهادت نه تنها يك وظيفه ديني است بلكه با امنيت ملي كشور گره خورده است . به و يژه آن كه پس از گذشت سي سال از عمر با بركت انقلاب اسلامي، اكنون جمعيت عمده كشور را كودكان، نوجوانان و جواناني تشكيل مي دهند كه به عنوان نسل سوم انقلاب، بيش از پيش ضرورت دارد تا با ميراث ارزش هاي به جاي مانده از شهدا، جانبازان و آزادگان آشنا گردند. البته اين ضرورت دو چندان مي نمايد هنگامي كه درمي يابيم دشمنان اسلام و انقلاب با تهاجم فرهنگي و در عرصه جنگ نرم هر روز سعي دارند به ترفندي جوانان ما را از باورهاي ارزشي خود دور سازند، آنان را بي هويت كنند و دنبال رو فرهنگ غرب نمايند. همچنان که امروزه کشورهای غربی و دشمنان اسلام که ظرفیت و توان دیدن الگو قرار دادن  ایثارگران، جانبازان و شهداء از طرف جوانان و نوجوانان را ندارند و با استفاده از وسایل ارتباطی پیشرفته سعی در بی اهمیت جلوه دادن ارزشهای شهداء و ایثارگران و جانبازان را دارند بنابراين كاملاً منطقي به نظر مي رسد كه ترويج و تقویت  فرهنگ ايثار و شهادت،  يك ضرورت اجتناب ناپذير است و ارائه راهکارهای تقویت و ترویج فرهنگ و ایثار و شهادت، تبین و تشریح ارزشهای ایثارگری و شهداء برای اقشار جامعه بخصوص جوانان و نوجوانان، لازم و  ضروری به نظر می رسد. در این مقاله به دنبال این سئوال هستیم که فرهنگ ایثار و شهادت چیست؟ آیا برای تثبیت و تحکیم ارزشهای فرهنگ و ایثار و شهادت تحقیقات لازم و ضروری صورت پذیرفته است؟ مقام و ارزش ایثارگران و شهدا چیست؟ چه راهکار و راهبردی را می توان برای تقویت و ترویج فرهنگ ایثار و شهادت در بین جامعه بخصوص جوانان به کار گرفت؟ آیا برای ارزشمند جلوه دادن فرهنگ ایثار و شهادت در بین جوانان کاری از طرف مسئولین کشور صورت پذیرفته است؟  و هداف از نگارش این مقاله، تبین و تعریف فرهنگ ایثار و شهادت، ارزشمند جلوه دادن فرهنگ و ایثار در میان جامعه بخصوص جوانان، تقویت و ترویج فرهنگ وایثار و در نهایت ارائه راهگارها و پیشنهادهای ارزشمند و مفید برای تقویت و ترویج فرهنگ و ایثاز و شهادت می باشد که با روش توصیفی –اسنادی و جمع آوری اطلاعات از طریق کتابخانه، اینترنت، مجله و فصلنامه ها، مقاله های مرتبط و مطالب مرتبط با موضوع  و... به تبین و تشریح این موضوع پرداخته است.

   در ارتباط با  این موضوع پژوهش و  تحقیقات ارزشمندی و مفییدی صورت پذیرفته است که از جمله پسندیده( 1387)" در بررسی میزان تأثیرگذاری گنجینه شهداء در تغییر نگرش دانش آموزان سوم راهنمایی و دوره متوسطه تهران"، به این نتیجه رسیده که بازدید از گنجینه شهداء بر نگرش نظری پسران تأثیر بیشتری داشته است. معدنی (1376)، درتحقیقی با عنوان "مقدمه ای بر مفهوم شهادت و شیوه های ترویج آن، معتقد است که ترویج غیر رسمی فرهنگ شهادت به جای شکل رسمی و حکومتی آن، تشویق داوطلبانه تشویق دانش آموزان، دانشجویان و دانشگاهها در انجام تحقیق پیرامون شهادت از اساسی ترین راهکاهکار تقویت و ترویج ایثار و شهادت است. همچنین سوری(1381) در تحقیقی با عنوان « بررسی عوامل تأثیر گذار ترویج فرهنگ ایثار و شهادت در جامعه» ،  راهکارهای ترویج فرهنگ ایثار و شهادت را چنین بیان نموده است: از نظر کارکنان مرد و زن بنیاد شهید و امور ایثار گران شهر اهواز، پخش وصیت نامه های شهیدان، ساخت و پخش سریال های زندگی شهیدان، بازدید از مزار شهداء، نام گذاری خیابانها و میدانها به نام شهداء، شناسایی ویژگی های شخصیتی شهداء از طریق انجام تحقیقات در ترویج فرهنگ ایثار و شهادت، مؤثر است. سبحانی (1387)، در تحقیقی  با عنوان" راهکارهای تقویت ایثار و شهادت در بین داشن آموزان" رعایت اصول روانشاختی و تربیتی، و بررسی و توضیح دیدگاههای امام خمینی (ره)، را به عنوان راه تقویت ایثار و شهادت در بین دانش آموزان بیان نموده است.همچنین وی در تحقیقی دیگر مسئولین کشور را برای ترویج فرهنگ ایثار و شهادت در بین جوانان و نوجوانان از طریق رسانه های جمعی، فرهنگی و  اماکن عمومی مثل مسجد، به تلاش بیشتر خواستار شده است.  

 در این مقاله معنا و مفهوم ترویج، تعریف فرهنگ و ایثار و شهادت، ارتباط بین ایثار و شهادت-  ایدئولوژی، و شاخص ها، فضیلت های ایثار و شهادت- زمینه ها و عوامل - موانع و راهکارهای مؤثر برترویج و تقویت فرهنگ  ایثارو شهادت و در آخر پیشنهادهای مؤثر و مفید ارائه  و مورد  تبین و تشریح خواهد شد.

معنا و مفهوم ترویج

    ترويج در لغت به معني رايج كردن، متداول كردن، روان كردن است . ترويج، نوعي ترغيب در جهت توسعه منابع انساني است (انوري، 1381). ترويج به طور كلي به صورت مستقيم يا غير مستقيم و يا به شكل رو در رو يا غير حضوري انجام مي پذيرد . ترويج حضوري همچون سخنرانيها، برگزاري همايشها، كنفرانس ها، كنگره ها و روضه خواني- ها، ترويجي هستند كه مروج و مخاطب رو در رو با هم مواجه مي شوند و پيام و مفهوم ارائه شده بي واسطه به سمع و نظر مخاطب مي رسد و بازخورد و بازتاب اين پيام قابل مشاهده است. اما در ترويج غير حضوري مروج، پيام و مفهوم خود را در قالب رسانه اي به سمع و نظر مخاطب مي رساند. همچون كتاب، نمايشنامه، فيلم،تله تئاتر، راديو، تلويزيون، روزنامه . در اين گونه ترويج، پيام كه به شكل غير مستقيم به مخاطب انتقال مي يابد، امكان اينكه بازتاب هم زمان نظرات و احساسات مخاطبان و مروجين برسد، وجود ندارد (نوراني،1388 )

   تعریف فرهنگ

   تعريف روشن وموردتواقفي در مورد فرهنگ وجود ندارد .به طور کلی می توان گفت كه فرهنگ مجموعه اي پيچيده از علوم، دانشها، هنرها، افكار، اعتقادات ، آداب، سنن وقوانين اجتماعي و مقررات هستند كه برجامعهحاكم است ومورد پذيرش اعضاي آن مي باشد(قهرماني ،ص 31 و رك بيرو،  ،ص 77) .بنابراين فرهنگ عبارت است ازمجموعه ويژگي هاي، معنوي، فكري واحساسي متمايزي كهمختص يك جامعه يا گروه اجتماعي است(همان) . امايكي از معروف ترين اين تعاريف، تعريف تايلوراست. ازنظراو فرهنگ عبارت است از مجموعه درهم تنيدهاي ازارزشها،هنجارها، آداب و رسوم، اخلاقيات، قانون وهر آنچه كه انسان به عنوان عضوي از جامعه كسب مي كند (به نقل از آشوري،1386) به عبارت ديگر، فرهنگ فعل و انفعالاتي است كه مبتني بر فطرت در روان انسان صورت مي گيرد (شهرويي؛ به نقل ازمطهري،1386)

   مفهوم ايثار و شهادت

  واژه شهيد به معناي شاهد، گواه و كشته شده در راه خدا آمده است. شهيد از ريشه شهد در لغت عرب با مشتقات متعدد در اصل معني حاضر بودن در يك محل (نقطه مقابل غايب بودن) است. همچنين به معني كسي كه چيزي را با چشم خود ديده و كسي كه آنچه را ديده بيان مي كند آمده است. در قرآن كريم 45 مرتبه به معناي حضور در يك محل، گواهي و علم به چيزي، اقرار و اعتراف، مشاهده و ديدار، به دست آمدن و حاصل شدن چيزي و آماده به خدمت بودن آمده است.

شهادت يعني كشته شدن در راه خدا، آ ن كه به شهادت دست يافته و در راه خدا كشته شده است (انوري، 1381) شهادت مرگ آگاهانه در راه هدف مقدس است . عملي آگاهانه و اختياري است و شهيدان شمع محفل بشريت هستند (مطهري، 1376) شهادت بالاترين و آخرين مرحله از خود گذشتگي و ايثار است. جان را در كف خود قرار دادن و در راه هدف متعالي فدا نمودن است و جوهره آن عاشق، مختار، با اراده و هدف مند بودن است. صفات متجلي در شهدا نترسيدن از مرگ، شفقت، آزاد منشي، ايمان و پرهيز ازشهوت طلبي، ثبات قدم و صداقت در عمل مي باشد (اسفندياري، 1380 )

ايثار، که يک واژه عام است، در همه مکتب ها و فرهنگ ها وجود دارد، ولي در اسلام مفهوم آن از يک برتري خاصي برخوردار است و هر تلاش، فداکاري، بخشش و جايگزيني را ايثار نمي گويند، بلکه ايثار در اسلام، داراي پيش زمينه اي چون اخلاص در راه خدا بودن دارد.  

ايثار به معناي بذل، گذشت كردن از حق خود براي ديگران، نفع ديگري يا ديگران را بر خود ترجيح دادن است (انوري، 1381) همچنين به معناي غرض ديگران را بر خود مقدم داشتن، برگزيدن و منفعت غير را بر خود مقدم داشتن كه كمال درجه سخاوت است، بكار رفته است (دهخدا، 1352) . ايثار در لغت به معني «برگزيدن، عطاکردن، غرض ديگران بر غرض خويش مقدم داشتن، منفعت غير را بر مصلحت خود مقدم داشتن» ((  دهخدا  ،ص3166)و شهادت يعني «مجموعه باورها، آگاهي ها، آداب و اعتقادات و اعمالي که موجب وصول انسان به عالي ترين درجه کمال، يعني مرگ آگاهانه در راه خدا مي شود.» (معدنی، ص29)

كلمه ايثار بابافعال از ماده « آثر يوثر» به معناي او را بر خود برگزيد و برتري داد(جر، ،ص56  (اين كلمه، معناي بذل وبخشش، ترجيح دادن بعضي بربعضي ديگر، گذشت كردن از حق خودبراي ديگران (  دهخدا،  ،ص3166) علامه مهدي نراقي در جامع السعادات ميفرمايد:

برترين درجات جود وسخاء ايثار است وآن عبارت است از جود وبخشش مال باوجود نيازواحتياج به آن. خداي سبحان درمدح اهل ايثارمي فرمايد: »ويؤِثرُونَ علياَنفُسهِم ولَو كانَ بِهِم خَصاصه « (حشر/9) وآنان را بر خود مرجح مي دارند اگر چهخود نيازمند باشند و رسول خدا(ص) فرمود:" أَيما امرِء اشتَهي شَهوةَ فَرَد شَهوتَهو آثرَ علي نَفسه غَفرَله ." هر مردي كه چيزي را بخواهد وخود را از آن خواهش نگاهدارد وديگري را بر خود ترجيح دهد آمرزيده مي شود".( نراقي،  ،ص163)

بنابراين ايثارگاهي با بذل مال يا كار وتلاش بيشتر انجام مي گيرد، ودربعضيموارد ايثار با نثارجان در راه خدا صورت مي گيرد كه شهادت نام دارد. »ومنَ النّاسِمن يشري نَفسه ابتغاء مرضات اللهِ« . (بقره /207) در ميان مردم كساني هستند كهدرجستجوي خشنودي خدا ازجان خويش مي گذرند. اهل بيت وشيعيان آنها همواره كوشيده اندتا حدامكان از اين فضيلت پاسداري كنند

تعريف فرهنگ شهادت

تعاريف متعددي از فرهنگ شهادت آورده شده است. فرهنگ شهادت عبارت است از «مجموعه آگاهی ها، باورها، آداب و اعتقادات و اعمالي كه موجب وصل انسان به عالي ترين و  والاترين درجۀ كمال، يعني مرگ آگاهانه در راه خدا مي گردد.» هر گونه آثار باقی مانده از شهدا درباره شهادت و شهيد، سيره، روش و پيام شهيدان و بالاخره تربت پاك و مقدس آنان بخشي از اين فرهنگ مي باشد؛ فرهنگ شهادت عبارت است از :« تعيين عاشقانه اي كه انسان دنيوي را دز عبور از حيات مادي به حيات معنوي لقاءا...مي رساند.»(معدني،ص22 )

تعريف نهايي: فرهنگ شهادت عبارت است از «آثار باقي مانده از شهيد، اعم از غيرمادي (معنوي) مثل باورها، اعتقادات، خلقيتات ، رفتارها و اهداف و ديگر وجوه معنوي و الهي شهيد كه الهام گرفته از قرآن و معصومين(ع) مي باشد و آثار مادي آن كه عبارتند از تربت پاك شهيد، وسايل شخصي، اسامي خيابان ها، مراسم مربوط به شهيد، آثار مكتوب و كلاً هر آن چيزي كه قابل مشاهده و لمس بوده و يادآور شهيد باشد.»

    ارتباط بين ايثار و شهادت با ارزش ها و هنجارهاي متعالي

  ارزشها(values) بعنوانامري كه مورد پذيرش همگان بوده و واقعيت ها و اموري را تشكيل مي دهند كه مطلوبيتدارند ( وثوقي  ، ص 234 ) و به نوعي اولويت هاي افراد را مشخص نموده و برايرفتار آنها راهكار ارائه مي نمايند آنچنان مهم است كه ، مطالعه درباره ي كنش هايافراد بدون مراجعه به ارزشهاي آنها امري ناقص است و در سطح كلان نيز برنامه ريزيبراي امور اجتماعي و سياسي جامعه با مراجعه به ارزش هاي آن جامعه محقق مي گردد. فلذا اشخاص براي صيانت از ارزشها مبارزه مي كنند و براي حفظ آن از بذل مال و جانخود دريغ نمي ورزند . ( شاعري  ، ص 150 ) كه با توجه به اين تفاسير مي توانگفت كه " ايثار و شهادت طلبي " در بسياري از فرهنگ ها )خصوصاٌ فرهنگ متعالي تشيع( هم خودش يك ارزش است و هم نوعي فدا شدن در راه ارزش هاي الهي آن فرهنگ بحساب مي آيد.

ايدئولوژي اسلامي و نقش آن در ترويج فرهنگ ايثار و شهادت

ترويج فرهنگايثارو شهادت بدون ايدئولوژي مشروعيت بخش غيرممكن است. و نقش ايدئولوژيها در اشاعهي آن آنگاه كه سخن از نهادينه سازي اين فرهنگ مي شود بيشتر آشكار مي گردد. ايدئولوژي توجيه گر ايثار و شهادت در جامعه ما توجهي به امور دنيوي ندارد و درمقابل زهد اخروي را جايگزين آن ساخته است . مطابق باايدئولوژي اسلامي اوج تجليرفتار ايثارگرانه جايي است كه انسان از عزيزترين كالاي خود كه جان اوست درگذرد .درايدئولوژي اسلامي اين متعالي ترين مرتبت ايثارگري درسلسله مراتب ايثاراست . (اقبال، ص 70)

  اهم شاخص هاي ايثار و شهادت در فرهنگ تشيع

  عمده ترين شاخصهاي شهادت از منظر آيات قرآن و احاديث عبارتند از:ايمان به وحدانيت خداوندواقراربه رسالت رسول اكرم (ص) و التزام عملي بر آن-نيت بعنوان شرط اصليپذيرش تمام عبادات و اعمال بعنوان انگيزه الهي جهاد د ر راه خدا -اطاعت ازرهبري و تبعيت از مفهوم ولايت فقيه با توجه به روحيه ي فداكارانه . ( ولوي ،ص  11(

   فضيلت هاي ايثار و شهادت در فرهنگ اسلامي

  در نگرش اسلامي شهادت در راهخدا از قداست و اهميت والائي برخوردار بوده و اولياء خدا و برگزيدگان همواره در طلبآن بوده اند . (فكرت  ،ص 60 ) و اين امر آنقدر ارزشمند است كه مي تواند برايشهيد بعنوان متعالي ترين هدف تلقي شود . (جمالي ، ص 1 ) با توجه به اينكهفضيلت هاي بي شماري را مي توان به شهادت و ايثارگري برشمرددر اينجا فقط فهرست واربه تعدادي از اين امتيازات اشاره مي گرد:   وعده ي بهشت بر طبق آيات قرآن  روايات معصومين- كسب بالاترين نيكي- تقرب در جوار الهي- راحتي وآسودگي روح شهيد-استقبال بهشتيان از آنان-  احترام انبياء نسبت به آنان- شفاعت اطرافيان- شريف ترين مرگ در راه خدا-  خداوند مسئولبازماندگان اوست-  آمرزش گناهان- تماس با فرشتگان هنگام شهادت- پوشيدگي بدن او با لباسهاي بهشتي-آساني مرگ- مردگان در راه خدا زندهاند    معامله ي با خداوند)گوهري  ، ص 171(در احاديث است كه شهادت برترين مرگ است. قطره خون شهيد، نزد خدا از بهترين قطرات است.   شهادت مرگي از راه كشته شدن است، كه شهيد آگاهانه و به خاطر هدف مقدس و به تعبير قرآن «في سبيل‌الله» انتخاب مي‌كند.

  امام خميني (ره) فرمود: «مرگ سرخ، به مراتب از زندگي سياه بهتر است و ما امروز به انتظار شهادت نشسته‌ايم، تا فردا فرزندانمان در مقابل كفر جهاني با سرافرازي بايستند.»(صحیفه نور).  از ديدگاه اسلام، شهادت در راه خداوند متعال آن قدر مقام عالي و پراهميت و زيبايي داشته و دارد كه اولياي‌ خداوند، و برگزيدگان او همچون علي بن ابيطالب (ع) و فرزندانشان مانند امام حسين (ع) و امام جعفر صادق (ع) و…آرزوي شهادت در راه خدا را مي‌نموده‌اند.(اسوه  ، ص28).

   زمینه های مؤثر بر ترویج فرهنگ ایثار و شهادت

  به طور کلی هر زمینه دو پدیده ای که بستر خود محوری و خود خواهی را گسترش دهد و توجه به فردیت انسان را فزونی دهد در نقطه مقابل با فرهنگ ایثار و شهادت است. در بررسی همه جانبه عوامل موثر بر ترویج این حوزه به چهار بستر فرهنگی،  اقتصادی، سیاسی و بین المللی بر می خوریم که هر کدام به طور مسقیم و غیر مستقیم زمینه های از خود گذشتگی، ایثار و شهادت را نفی می کند.

1- زمینه های اقتصادی مؤثر بر ترویج ترویج فرهنگ ایثار و شهادت

حضور پدیده رانت اقتصادی که به نوعی تمایز و تفاوت داشتن شهروندان را تداعی می کند که البته منای فرهنگ از خود گذشتگی و در نظر گرفتن منافع جمع است- عدم امنیت شغلی که سوق دهنده روحیه تملق، چاپلوسی و محافظه کاری زیر دستان است که این خود در آن سوی مرز حریت و آزاد منشی ایثارگران و شهداست- تورم بسیار بالا و و ضعیت معیشتی اسفبار اکثریت جامعه در تقابل با حداقل افرادی که زندگی بسیار مرفه ای دارند.- ارجحیت داریی بر دانایی که این خود موجب تضعیف ارزهای اخلاقی انسانی و فزونی شأن دارایی بر دانایان عرصه را بر سود جویی و خود محوری باز می کند. (شمخانی، 1389)

2- زمینه های فرهنگی موثر بر ترویج فرهنگ ایثار و شهادت

احساس تمایزو تفاوت بین خانواده شهدا و مردم عادی، البته  بیشتراین احساس در زمینه تحصیلات عالیه و اشتغل به چشم می خورد- به رسمیت شناختن برتری فرهنگی رابطه بر ضابطه- بیماری تاریخی، قانون گریزی-  حضور فرهنگ ریا و تملق که در واقع در راستای حفظ مطامع فردی است-  عادی شدن ساسی کاری و قومیت مداری.(همان منبع).

3- زمینه های سیاسی موثر بر ترویج فرهنگ ایثار و شهادت: سیاست بی اخلاقی، خویشاوند سالاری به جای شایسته سالاری

4- زمینه های بین المللی  موثر بر ترویج فرهنگ ایثار و شهادت

 جهانی شدن: فرایند جهانی شدن تمام جنبه های زندگی فردی، اجتماعی را تحت تأثیر قرار می دهد و کشمکش های اقتصادی و مادی گری و منفعت گرای جای روحیه ایثار و شهادت را گرفته و کم فروغ می کند.

گسترش رساتنه های ارتباطی: گسترش ماهواره و شبکه های اطلاع رسانی و ارتباطی، به سرعت تغییر و تحول فرهنگ و همچنین تغییر ارزشهای اجتماعی را دگرگون کرده و به دنبال آن شک و تردید مفاهیم و فلسفه  وجودی ایثار و شهادت در بین مردم را رواج داده و اهمیت و ارزش آن را کم رنگ تر می کند

   عوامل مؤثر بر ترویج فرهنگ ایثار و شهادت

   1- نماز: یکی از مهمترین خاستگاههای نهایی و معراج شهادت، نماز است. پس ترویج نماز در جامعه ایجاد مهمترین مقوم و زیربنای فرهنگ ایثار و شهادت است. طبق آیه« الذین ان مکناهم فی الارض اقاموا الصلاه» اقامه نماز اولین کاری است که جامعه اسلامی و حکومت اسلامی و حاکمیت اسلام و هر فردی در هر مقام و مسندی که باشد، باید تلاش کند و در راه آن گام بردارد.(رحیمیان، 1384).

2- مسجد: مسجد بعد از نماز، پایه و بستر و همچنین سنگر و معراج  ایثار و شهادت است.

فرهنگ عاشورا و کربلا: یکی از عوامل مؤثر در ترویج فرهنگ ایثار و شهادت، تقویت فرهنگ عاشورا و کربلا است. که البته این در دست ما نبود و هزار و چهار صد سال است که خدا و حقانیت و حقیقت امام حسین (ع)، کار خودش را در جامعه کرده است. اکنون بیشترین آن را امام حسین (ع) در گردن ما و جامعه دارد. فرهنگ ایثار و شهادت طلبی بیشترین مدیونیت را نسبت به فرهنگ عاشورات و کربلا دارد. ( رحییمان، 1384).

3- اعتقاد به ولایت فقیه: جامعه ولایتی متشکل از افرادی است که بر اساس ارزشهای خود، ولایت و سرپرستی را به صورت آگاهانه از جانب خداوند پذیرفته اند و با پیروی از سرپرستی الهی خود شالوده و اساس جامعه را بر پایه دوستس و محبت و اطاعت از وحی بنا می کند. (سبحانی فرد، 1389)

4-  نظام آموزش و پرورش در ترویج فرهنگ ایثار وشهادت

نظام آموزش و پرورش یکی از اصلی‏ترین حوزه‏های فعالیتیسازمان بسیج مستضعفین می باشد. تعمیق معنویت و توسعه آن و نیز ترویج فرهنگ ایثاروشهادت را می توان در این نظام گسترش داد. مرور تاریخ اسلام، همواره تداعی کنندةنام شهیدان و ایثارگران ثابت قدم بوده است. نام آورانی که اگر ایثارگری ها و شهادتطلبی‏های آنها نبود، شاید دعوت اسلام در نطفه خفه شده و هیچگاه به گوش جهانیاننمی‏رسید. نتیجه گیری تعمق و تأمل در مفهوم ارایه شده از شهادت، حکایت از آن داردکه به موازات رشد و گسترش این فرهنگ، می‏توان امیدوار بود که بسیاری از معضلاتونابهنجاری‏ها در جامعه رو به کاهش خواهد رفت. (پژوهشکده تحقیقات اسلامی) بایستی اذعان داشت حتی اگر اکثریتنسل‏های جدید و جوان با فرهنگ شهادت پرورش نیافته و تنها قلیلی از آنها بر مبنایاین فرهنگ شکل گیرند، همین اقلیت نیز می تواند همچون اهرم کنترل عمل کرده و از همهگیر شدن ظلم و فساد جلوگیری نمایند. این واقعیتی است که تجارب مسلمانان در طولتاریخ اسلام آنرا نشان می دهد. بدین معنی که اجرایی کردن هر یک از موارد مستلزمانجام مطالعات و تحقیقات عمیق تر و جزئی تر می باشد. بنابراین با توجه به مفهومپردازی شهادت و موارد ذیل به عنوان بسترهای اصلی پرورش فرهنگ ایثار و شهادت در نظامآموزش و پرورش پیشنهاد می کند: تدوین برنامه درسی مبتنی بر مؤلفه‏های فرهنگ شهادتدر مقاطع گوناگون تحصیلی؛ بررسی اثرات مخرب برنامه درسی پنهان از جنبه فرهنگ شهادتو ایثار؛ چگونگی استفاده از زبان هنری در پرورش فرهنگ شهادت؛ شناسایی شیوه‏هایارزشیابی مبتنی بر مؤلفه‏های بنیادین شهادت (حق گروی، حق جویی و عدالت خواهی)؛شناسایی فرصت‏های یادگیری مناسب از جنبه فرهنگ شهادت و ایثار (همان منبع). از سویدیگر در نقطه مقابل برخی از شاخص‏ترین عواملی که موجب تضعیف وکم رنگ شدن فرهنگایثار و شهادت در حوزه نظام آموزش و پرورش شده‏اند شامل: نقص در کتاب‏های درسی، نقصدر محیط آموزشی، و بی توجهی برخی از کادر آموزشی می باشد

5- رسانه های جمعی: نقش رسانه ها و ابزارهای ارتباطی در ساخت و تشکیل فرهنگ ها در قرن حاضر بیش از پیش توجه نظریه پردازان و اندیشمندان حوزه فرهنگ را به خود جلب کرده است. «هارولد لاسول» برای رسانه ها، وظایف و کارکردهایی را بر می شمرد و معتقد است که این کارکردها باید در خدمت اهداف جمع و جامعه باشد. وی ایجاد هم بستگی بین اجزای گوناگون جامعه را در پاسخ به محیطی که در آن انتقال میراث فرهنگی از نسلی به نسل دیگر صورت می گیرد، وظیفه اصلی ارتباط جمعی و گروهی تلقی می کند.( نورانی، 1387)

بی­تردید صدا و سیما، روزنامه­ها، مجلات و سایت­های اینترنتی به خاطر فراوانی مخاطبان و گستره­ی موسیع دریافت کنندگان پیام­هایشان تأثیری فراگیر برابعاد مختلف فرهنگ جامعه و شکل­گیری باورها و شخصیت افراد به جای خواهند گذاشت؛ از این رو برنامه­ریزی هدفمند و مدیریت متعهدانه و استفاده از همه­ی ظریفیت­های علمی و هنری و امکانان سخت افزاری و نرم­افزاری این رسانه­ها در راه ترویج و گسترش فرهنگ شهادت طلبی و فداکاری، می­تواند نقش بسزایی در نهادینه شدن این فرهنگ در طیف وسیعی از افراد و خانواده­ها ایفا نمایند. به نظر می­رسد چنانچه وسایل ارتباط جمعی کشور به گونه­ای هماهنگ اقدامات زیر را به صورتی سنجیده، عالمانه و هنرمندانه انجام دهند تا حد زیادی به وظیفه خود در زمینه­ی پدیدآیی و گسترش فرهنگ ایثار و شهادت در جامعه عمل کرده و فضای مناسب را در سطح اجتماع ایجاد خواهند نمود. در اینجا مخصری از وظایف رسانه جمعی اشاره خواهیم کرد:

5-1- تبیین قدسی بودن آرمان­های دینی

بدیهی است که هر قدر اهداف و آرمان­های یک ملت با عظمت­تر و ارزشمندتر باشد، ایستادگی­ها و فداکاری­های بیشتری نیز به خاطر آن صورت خواهد گرفت. نگاهی عمیق به آموزه­های دینی اسلام و بازخوانی همراه با تدبر آیات قرآنی و توجه به سخنان معصومین (علیهم­السلام) به خوبی ما را در اثبات این ادعا یاری و راهنمایی خواهد کرد.

قرآن مجید به عنوان کتاب آسمانی و قانون زندگانی همواره مبارزه و جهاد در راه خدا را وظیفه­ای بسیار والا که هدف آن رهایی آدمیان از بندگی یکدیگر و رساندن آنها به بندگی خدا و سعادت دنیا و آخرت است معرفی کرده و شهادت در راه حق را عین زندگی و برخورداری از نعمات الهی می­داند (سبحانی نژاد1389) و پیامبر اسلام، حضرت محمد(ص) شهید شدن در راه پروردگار را بالاترین فیض و ارزش برمی­شمارد (غرویان، 1382: 695) و علی(ع) جهاد را دری از درهای بهشت نامیده که حضرت دوست آن را برای اولیاء خاص خود گشوده است. (نهج­البلاغه، خطبه 29). استاد شهید آیت­الله مطهری(ره) در مورد تأثیر مقدس جلوه کردن اهداف بر ایثارگری و فداکاری در راه آنها می­فرماید:

«تقدس بخشیدن یک جهان بینی به هدف­­های مکتب، سبب می­گردد که افراد به سهولت در راه هدف­های مکتب فداکاری و از خودگذشتگی به خرج دهند. تا یک مکتب نتواند به هدف­های خود تقدمی بخشد و در افراد، حس پرستش، فداکاری و گذشت نسبت به هدف­های مکتب به وجود نیاورد، آن مکتب ضمانت اجرایی ندارد.» (مکارم شیرازی، 1379: 99).

5-2- برانگیختن احساس مسؤولیت و تعهد دینی در مخاطبان یکی دیگر از نقش­ها و وظایف رسانه­های گروهی دمیدن روح تعهد و مسؤولیت نسبت به دین و میهن و ارزش­های والای انسانی اسلام در اقشار مختلف جامعه است. آیات و روایات در بردارنده­ی موضوع «امر به معروف و نهی از منکر» (فیض حضور ولایت، 1380: 29) و «مسؤولیت همگانی مسلمین» (آل عمران / 199) در برابر جامعه­ی اسلامی و حتی نسبت جامعه­ی بشری از جمله نرم­افزارهای لازم برای برانگیختن حس تعهد و مسؤولیت در جامعه است که صدا و سیمای بشری از جمله نرم افزارهای لازم برای برانگیختن حس تعهد و مسؤولیت در جامعه است که صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و دیگر رسانه­های جمعی می­توانند با تبیین عالمانه و جذاب آنها زمینه ایثارگری و از جان گذشتگی مردم را برای عملی ساختن آنها فراهم سازند.

در همین راستا است که امام خمینی(ره) در دوران جنگ تحمیلی چنین می­فرمودند:«چه سپاه پاسداران و چه سایر قوای انتظامی و نظامی و غیر انتظامی و چه سایر ملت همه توجه داشته باشند که ما وظیفه داریم که این اسلامی که به ما رسیده حفظش کنیم، تا آن فرد آخری که خدای نخواسته کشته می­شود موظف است برای حفظ اسلام، برای دفاع از ملت، دفاع از کیان اسلامی، دفاع از کشور اسلامی تا آخر، زن و مرد، بچه و بزرگ مکلفند که دفاع کنند.»

5-3- تبیین مفهومی و مصداقی رابطه­ی ایمان و ایثار

از جمله اقداماتی که صدا و سیما و دیگر رسانه­های عمومی توان اجراء گسترده­ی آن را داشته و در پناه آن گستره و عمق فرهنگ شهادت و ایثار بیش از پیش فزونی می­یابد تشریح مستدل و سمتند رابطه­ی ایمان دینی و ایثارگری است که هرگز نباید شانه از زیر بار آن خالی نمایند. هر مسلمانی می­داند که جهاد اسلامی بدون قید «فی­سبیل­الله» مفهومی ندارد و برای خدایی شدن جنگ و دفاع باید ایمان و باور دینی مجاهدان تقویت گردد.

  رسانه­های جمعی به ویژه صدا و سیما که بیشترین مخاطب را به خویش اختصاص داده است به دو طریق می­توانند به این هدف دست یابند: نخست اینکه از همه­ی توان و امکانات خویش برای تشریح منطقی و جذاب رابطه­ی ایمان و فداکاری بهره بگیرند و از سخنان و بیانات اندیشمندان و صاحب نظران بزرگی همچون امام راحل (ره)، مقام معظم رهبری و اساتید حوزه و دانشگاه استفاده نموده و در قالب سخنرانی­های کوتاه، مصاحبه، میزگرد، پرسش و پاسخ و زیرنویس­های زیبا و تأثیرگذار به مخاطبان خود عرصه بدارند و دوم اینکه با پخش مستنداتی از دوران دفاع مقدس و نیز بازسازی صحنه­های تاریخی از واقعیت­های پر افتخار گذشته، کارامدی فوق­العاده­ی ایمان را در میدان­های ایثار و فداکاری به نمایش بگذارند.

5-4- ارایه تصویری منطقی و واقع­گرایانه از الگوهای ایثار و شهادت

تاریخ پرافتخار دین مبین اسلام و مذهب سرافراز تشیع مالامال از اسوه­های فداکاری و از جان گذشتگی در راه آرمان­های الهی و انسانی می­باشد که معرفی خالی از خرافه­ی آنها نقش بسزایی در عمق بخشی و گسترش فرهنگ ایثار و شهادت در جامعه­ی اسلامی خواهد داشت. صدا و سیما و دیگر ابزارهای ارتباط جمعی چنانچه بخواهند از این استعدادهای نهفته­ی دینی در پدیدآیی و توسعه فرهنگ شهادت طلبی و فداکاری استفاده نمایند لازم است نکات زیر را مورد توجه و دقت قرار دهند:

6- مراکز آموزشی فرهنگ ایثار و شهادت

امروزه دیگر تجربیات و آموخته­های علمی و تربیتی افراد محدود به خانواده و اطرافیان آنها نمی­باشد، بلکه علاوه بر آنان مراکز آموزشی مختلف از کودکستانها گرفته تا دانشگاه­ها نیز در این میدان تأثیر جدی داشته و نقش بسیار مهمی ایفا می­نمایند. به همین دلیل چنانچه جامعه­ای حاکمیت جو ایثار و شهادت بر فضای فرهنگی کشور را مهم می­داند باید نظام آموزشی خود را به گونه­ای سازمان دهی کند که خروجی هزینه­ها و تلاش­های انجام شده در آن، جوانان خود ساخته و با هویتی باشد که به خوبی فرهنگ و تاریخ خویش را شناخته و به نیکی آماده­ی کوشش و فداکاری در راه آن بوده و تا پای جان از آن دفاع نمایند. (صحیفه نور).

 

   عمده ترين موانع باز دارنده ترويج فرهنگ ايثار و شهادت در جامعه

    يكي از بخش هايفرهنگ غني و ناب اسلام ، فرهنگ ايثار و شهادت مي باشد  كهشناخت صحيح و كافي درباره ي ابعاد گوناگون آن و اشاعه ي آن ، » در سطح جامعه علاوهبر شرايط و فضاي مناسب فردي و اجتماعي نيازمند شناسائي و رفع "اصلي ترين موانع وعوامل باز دارنده" دراين ارتباط است كه در اين مجال ، فهرست واربه عمده ترين آنهااشاره مي گردد تا بدين طريق بستر مناسبي جهت ترويج اين فرهنگ در جامعه ايجاد گردد.

1-عدم شناخت صحيح و كافي نسل هاي جديد از فرهنگ ايثار و شهادت بواسطه ي ايجادشكاف بين نسل جوان با نسل شهداء و ايثار گران كه منشأبخشي از مشكلات بوده و عدمپاسخگويي به شبهات فكري ايجاد شده براي نسل جوان در اين زمينه.

2-تهاجم فرهنگيدشمنان خارجي و داخلي در قالب تبليغات سوء رسانه اي و جنگ نرم نسبت به عناصر اصيلفرهنگ اسلامي از جمله فرهنگ ايثار و شهادت و كمرنگ ساختن پيامدهاي مثبت آن برايجامعه.

3-  وجود دغدغه اقتصادي ، اجتماعي و فرهنگي در سطح جامعه و اولويت منافعفردي بر مصالح همگاني كه منجر به تضعيف باورهاي فرهنگي - اسلامي ( روحيه ي ايثار وشهادت طلبي ) در نزد اقشار مختلف جامعه مي شود

.
4-نبود ارتباط كافي خانوادهها با سازمان هاي فرهنگي و مذهبي از جمله ؛ بنياد شهيد و امور ايثارگران و همينطورروابط اندك اين مراكز با نهادهاي علمي و پژوهشي خصوصاً دانشگاه ها و بالعكس و كمبودمحسوس فعاليت هاي پژوهشي در اين حوزه. navidehshahed.com

 5- ضعف در ساختار و محتواي سازمان ها ونهادهاي مذهبي و فرهنگي مرتبط با امور ايثارگران و شهداء از قبيل ؛ ضعف در مديريت ،برنامه ريزي ، كنترل ، نظارت ، آموزش ، تبليغ و غيره و د همين رابطه وجود موازيكاري هاي متعدد كه با اتلاف انرژي و منبع مادي و انساني و نيز وجود بوروكراسي بيمورد در بين نهادهاي مذكور به جهت تسلط برخي از افراد كم صلاحيت بر اين مراكز كهمانع بزرگي بر سر رسيدن به اهداف مورد نظر است.

6-  نهادينه شدن برخي رفتارهايغلط و افكار نادرست در اذهان بسياري از مردم بخاطر عدم تبيين صحيح از فرهنگ ايثار وشهادت و نيز بر خوردهاي تند و غلط در اين ارتباط كه موجب جبهه گيري مي گردد(همان)

   7- برخورد سلبي و غير تربيتي با جوانان و عدم استفاده از زبان مناسب و ضعف درمعرفي الگوهاي عملي به آنان و كم توجهي به نقش سازنده ي آن ها به همراه محكم نبودنپايه هاي فكري و عدم درك صحيح از اين مقوله ها

.
 8- و نهايتاً، عدم توجه بهاولويت بندي ها، مقتضيات زماني و عدم شناخت كافي از اين موانع و راههاي مقابله باآن.

فلذا پر واضح است تا زماني كه اين موانع و چالش ها مرتفع نگردند ، هرگزنمي توان انتظار داشت ايثار و شهادت در جامعه اسلامي بطور كامل و صحيح اشاعه يابد.و اين نيازمند بينش و تحليلي جامعه شناختي و الهياتي است.

موثرترين راهكارهاي ترويج فرهنگ ايثار و شهادت درجامعه

فرهنگ متعالي » ايثار وشهادت « با انديشه ها ، الگوهاي اخلاقي و رفتاري منبعث از قرآن ، روايات و احاديثنياز به يك شرايط و فضاي مناسبي دارد تا مورد تأمل و شناخت صحيح تمامي اقشار مردمدر سطوح مختلف جامعه قرار گيرد و با اقبال حداكثري روبرو گردد . فلذا كار بستراهكارها و پيشنهاداتي كه به عمده ترين آنها در ذيل اشاره مي گردد گام بلندي در ايجاد فضاي مطلوب و اشاعه ي اين فرهنگ ناب در سطح جامعه خواهدبود

1-   فرهنگ سازيو ارتقاء سطح آگاهي ها و باورهاي ديني مردم در طول سال از طريق رسانه ها، بويژه صداو سيما ، سازمان هاي مسئول و متولي امور ديني ، مذهبي و فرهنگي ، خانواده ها و نهادهاي آموزشي چرا كه اطلاع و آگاهي از هر چيزي زمينه ساز كشش به سمت آن بوده و بديهياست وقتي در مورد پديده اي فاقد آگاهي باشيم نسبت به آن هيچ انگيزه و گرايشي نداشتهباشيم، و اين آگاهي بخشي هم براي تقويت رفتار مشاركتي مردم در اين موضوع ، هم براياطلاع از حقوق فردي و اجتماعي ) مسئوليت پذيري( نسبت به آن هم آشنايي با تهديداتدشمنان در آن حوزه ق طعاً كارساز و مؤثر است

2-   ايجاد ارتباط و تعامل متقابلاز سوي سازمان بنياد شهيد وامور ايثارگران با جوانان بويژه جوانان دانشگاهي و مدرسهاي و نيز برگزاري نشست هاي مشترك و تخصصي دوره اي و حمايت از طريق پژوهش هاي علمي وعملياتي آنان و باز درهمين ارتباط ، ايجاد تعامل سازنده با ديگر نهادهاي آموزشي وپژوهشي و استفاده از ايده هاي متخصصان و صاحب نظران حوزه ي دين

3-   معرفيشهداء و ايثارگران بعنوان الگوهاي راستين براي جوانان، به اين ترتيب كه ؛ اگربخواهيم درباره ي مصاديق ايثار ( رزمندگان و جانبازان ) كار كنيم و آنان ر ا بهجوانان بشناسانيم بايد با ساز و كارهاي مناسب از جمله تبليغات رسانه اي ، اختصاصبخششي از خطبه هاي نماز جمعه به معرفي آنان ، استفاده از چهره هاي علمي و فرهنگيمقبول و نافذ در گفتار و عمل براي معرفي آنان ، اختصاص بخشي از محتواي متون درسي بهاين موارد و غيره ؛ آنان را در معرض نسل جوان قرار داده و با ايجاد يك محيط مناسببراي تماس و معاشرت متقابل مي توانيم شاهد شكل گيري زنجيره اي همگون از گروه هايمرجع تأثير گذار و تأثير پذير در تعامل با يكديگر در جهت تعميق پيوند هاي عميق بينامت و الگو هاي راستين و از آن طريق گسترش فرهنگ اصيل ايثار و شهادت باشيم

4-   برگزاري همايش ها ، كنفرانس ها و مسابقات علمي - پژوهشي در قالب فراخوان آثار درابعاد مختلف فرهنگ ايثار و شهادت با همكاري بنياد شهيد ، نهادهاي فرهنگي و مذهبي،دانشگاهها و مدارس و صدا و سيما كه علاوه بر جنبه ي اطلاعاتي و آموزشي داشتن ميتواند با تجمع آثار و افكار مشوق طيف وسيعي در جهت اشاعه و زنده نگه داشتندستاوردهاي دفاع مقدس و انقلاب اسلامي ، شهداء و ايثارگران باشد.

5-   رسانه هايجمعي عموماً و صدا و سيما خصوصاً به عنوان مهمترين كانالهاي فرهنگ ساز ، كههدايتگري روند كلي فرهنگ جامعه را بر عهده دارند ، مي توانند در احياء ، رونق ،پيرايه زدايي و زمينه سازي هر چه بهتر و بيشتر اين فرهنگ متعالي نقش تعيين كننده ايايفا كنند . ترديدي نيست كه رسانه جمعي ، در كنار ساير عوامل همچون خانواده ، محيطهاي آموزشي ، كانون هاي مذهبي و ساير بخش هاي جامعه ، نقش بر جسته اي در انتقالفرهنگ ، جامعه پذيري و تعليم و تربيت اجتماعي ايفا مي كنند . و علاوه بر بازتابدادن فرهنگ جامعه ، قدرت چشمگيري در راستاي شكل دهي به عقايد و باورها ، اطلاعرساني و آگاهي بخشي بر عهده دارند. (لازار ، 1380 ،ص 86 )از اين رو در جامعه ياسلامي ما نيز يكي از رسالت هاي اصلي رسانه ها ، بايد نشر فرهنگ ايثار و شهادت وپاسداري از آن باشد.

در اين خصوص امام خميني (ره) با تشريح نقش رسانه هاي جمعي، از آنها ( راديو ، تلويزيون ، مطبوعات ، سينما ، تئاتر و غيره) به عنوان دانشگاهعمومي ياد كرده است كه بايد در تمام سطح كشور گسترش يابد و تمام مردم را متفكر ومبارز و ديني بار بياورد .(معاونت پژوهشي مؤسسه ي تنظيم و نشر آثار امام خميني (ره)،ص 355).

 چرا كه همه ي رسانه ها به تناسب ماهيت ، ميزان نفوذ ، ظرفيتامكانات ، نوع پيا م و مخاطب مي توانند نقش خويش را متناسب با انتظارات ايفا كنند وگام هاي مؤثر ي در توسعه فرهنگ و ارزشهاي انقلاب اسلامي و دفاع مقدس بردارندحال راهكاري كه براي اشاعه ي فرهنگ ايثار و شهادت با در نظر گرفتن نقش همه ياين رسانه ها مي توان ارائه داد به شرح زيل خواهد بود.

الف) فيلم ها و سريال هايتلويزيوني: اين رسانه بخاطر فراگير بودنش مي تواند ، از مؤثرترين عوامل بسط فرهنگايثار و شهادت باشد ، كه اين امر مستلزم زمينه هاي فرهنگي و هنري بالايي است كهعلاوه بر جنبه هاي ظاهري بايد در آنها به مفاهيم عميقي همچون ايثار ، شهادت ،دلاوري ، وطن دوستي ، ايمان قوي شهداء و رزمندگان توجه كرد و از هر گونه برخوردسليقه اي و حزبي اجتناب نمود . همچنين تأمين بودجه ، بكارگيري بازيگران مطرح ومتعهد و ايجاد مركزي جهت ساخت فيلم هاي سينمايي مرتبط با اين موضوع كاملاً مي تواندراهگشا باشد.(همان)

ب) تئاتر : به عنوان نمايشي زنده و اجراي آن در مدارس ، دانشگاهها، ادارات ، كارخانجات ، ساير سازمانهاي خصوصي ، مراكز نظامي و حتي در خود تلويزيون، با هدف نمايش و شناساندن مجاهدت هاي ايثارگران و شهداء به شكل عيني و ملموس

ج) نشريات و كتب : در اين زمينه بايد خاطرات ، تجارب و انديشه ها و وصايا يشهداء و ايثارگران و رزمندگان با يك حركت علمي - فرهنگي و با حمايت هاي معنوي ومالي از آنان در آثار مكتوب درج گردد . البته با يك تعامل سازنده بين نويسندگان اينعرصه با خود ايثارگران كه داراي تأثير مطلوبي در اين زمينه است . از جمله چاپ وانتشار اين آثار گران بها در كتب و نشريات عمومي ، روزنامه ها ، مجلات ، كتبدانشگاهي و مدرسه اي و توليد ساير محصولات فرهنگي مناسب

د) ايجاد يك بانكاطلاعاتي قوي دراين زمينه : براي دسترسي پژوهشگران عرصه ها ي مختلف دفاع مقدس بهاطلاعات مورد نياز از طريق ارائه كليه ي اطلاعات در آن از قبيل : نام و رمز عملياتها ، سوابق علمي و پژوهشي شهداء و ايثارگران ، وصايا ، خاطرات ، تاريخ و محل شهادت، زندگي نامه و ساير آمار مربوط به دفاع مقدس كه مي تواند بعنوان يك مركز مهم نشرارزشها و دستاوردهاي شهدا و ايثارگران كاملاً مؤثر باشد

و) و ساير قالب هايرايج رسانه اي با محوريت و اولويت اشاعه ي فرهنگ ايثار و شهادت از قبيل : پخش اخبار، سخنراني ، ميز گرد هاي كارشناسي ، مصاحبه ، برنامه هاي مستند ، گزارش هاي تحليلي، كارتون ، زير نويس هاي تبليغاتي و ويدئو كليپ ها، چاپ و نشر مقالات ،كاريكاتورها، تهيه ي پوستر و موسيقي ، سرودها، نوحه ها ، اشعار و غيره . اما نكتهاي كه در موفقيت عملي رسانه ها در ترويج اين فرهنگ بايد به آن توجه داشت ، رعايتعوامل ذيل مي باشد ؛ مسئوليت پذيري، گستردگي پوشش و ايجاد ارتباط با گروه هايمختلف مردم ، درك وضعيت فرهنگي - اجتماعي جامعه،  توجه به نيازهاي مخاطبان و برنامهريزي دقيق در اين راستا ، هماهنگي رسانه ها در عمل ، تنوع در اشكال پيام و مداومتدر القاي آن ، حذف پارازيت ها و غيره،  اقدامات اجتماعي : به شكل گسترشنمادها و سمبل ها ي دفاع مقدس در قالب:

الف ) توسعه ي نمادها از طريق ساختيادمان هاي شهداء در مراكز مهم و اصلي شهر ها و حتي مراكز آموزشي ، بازنگري در تهيهپوسترها ، كتيبه ها و فضاسازي فرهنگي و تبليغي(ديوار نويسي) در سطح شهرها باهمكاريشهرداريها و حتي در روستاهاي پرجمعيت با تكيه بر جنبه هاي آگاه سازي ديني و معرفتياز شهداء ، حفظ بخشي از آثار بجا مانده از دفاع مقدس ، نامگذاري خيابان ها ، ميادين، مدارس و دانشگاهها بنام شهداء و ايثارگران البته با در نظر گرفتن جامعه شناسي وروانشناسي تبليغات.

ب) ايجاد نمايشگاه و موزه ي دفاع مقدس براي تجمع و ارائهآثار مادي و معنوي بازگو كننده ي صحنه هاي مختلف از دفاع مقدس كه بلحاظ عيني وملموس بودن مي تواند بسيار آموزنده و نتيجه بخش باشد.از قبيل ارائه ي تجهيزاتنظامي رزمندگان ، هنر هاي دستي آنان ، پيشاني بندها ،عكس و پوسترريال دست نوشته ها ،كتب و اشعار ، ساخت ماكت از صحنه هاي نبرد،نقشه ي عمليات ها و بسياري موارد ديگر.

6-  فراهم نمودن زمينه اعزام قشرهاي مختلفي از مردم خصوصاً جوانان براي بازديداز مناطق عملياتي كشور در دوران دفاع مقدس در قالب كاروان هاي راهيان نور و ه مچنينبرنامه ريزي براي ديدار با خانواده ي شهداء و ايثارگران براي انتقال تجارب و تحكيمپيوندهاي دو سويه با همكاري بنياد شهيد ، بنياد حفظ آثار ونشر ارزشهاي دفاع مقدس ،مدارس ، دانشگاهها و صدا سيما.

7- در عرصه ي ورزشي هم مي توان با اقداماتيهمچون برگزاري جام ها و مسابقات ورزشي مهم ، تأسيس باشگاه و ورزشگاه با نام شهداء ،ايثارگران و جانبازان و همينطور حمايت هاي مالي و معنوي از تيم هاي مختلف ورزشيجانبازان وايثارگران جهت تداوم بخشي به ياد ، نام و ارزش هاي دفاع مقدس و رزمندگانآن عرصه ها در ميادين ورزشي اشاره نمود

8- تلاش هاي ديپلماتيك وسياسي : درراستاي نماياندن مظلوميت ملت ايران و شهداء در جنگ تحميلي هشت ساله به جهانيان بانقش آفريني وزارت امور خارجه در اين زمينه و يا اتخاذ تدابيري كه هر ايراني در خارجاز كشور مبلغ و مروج فرهنگ دفاع مقدس و دلاوري هاي شهداء و ايثارگران باشد و ياايجاد بستر مناسب براي حضور خارجيان و مشاهده ي آثار بجا مانده از دفاع مقدس ،مناطق جنگي و ديدار با ايثارگران در جهت توسعه ارزش هاي دفاع مقدس در خارج از مرزهابا همت رايزنان فرهنگي كشور در خارج با ارائه تسهيلات و دعوت از اشخاص حقيقي وحقوقي مطرح

9- با توجه به اهداف جنگ ها و اين كه برخي از آنها حق طلبانه ودر جهت وتأمين شرف و حيثيت افراد بشري هستند .( اديبي سده ، 1382 ، ص 26 ) پس بااين نگرش نمي توان همه ي آنها را نكوهش كرد كه جنگ ايران با عراق نيز براي حفظ اينآرمان ها و كرامات انساني بوده است . حال با تبيين صحيح اهداف اين جنگ كه بوسيلهايثار و جان فشاني رزمندگان ايران در دفاع مقدس حاصل شده است ، زمينه مناسبي برايترويج اين نوع فرهنگ كه حافظ آرمان هاي يك ملت است در بين مردم فراهم مي گردد.

10- ايجاد يك سازمان تبليغاتي كارآمد در مورد دفاع مقدس به شكل متمركز بابرنامه ريزي دقيق ساختاري و محتوايي با استفاده از نيروهاي فكري ، هنري و علميمتعهد در اين زمينه نيز قابل تأمل است

11-دادن آگاهي و اطلاعات كافي به مردمدر زمينه اقدامات و مسئوليتهاي نهادهاي مرتبط با امور ايثارگران و شهداء : همچونبنياد شهيد و امور ايثارگران ، بنياد حفظ آثار و نشر ارزشهاي دفاع مقدس با مشخصنمودن سازوكارهايشان و نقش و اهميتي كه در زمينه ي اشاعه فرهنگ ايثار و شهادت درجامعه دارند. (همان)

12- استفاده ازنيروهاي متعهد، با سواد و مسئوليت پذير كه دركصحيحي از زمان و شرايط داشته باشند در سطوح مختلف نهادهاي فوق الذكر كه قادر باشندبا بينش واقع بينانه و مديريت همه سونگر ، در زمان صلح بخوبي با بستر سازي برايترويج فرهنگ ايثار و شهادت به مقابله با جنگ نرم دشمن بپردازند و با محتمل دانستنهر اتفاقي بتوانند اين روحيه و آمادگي را درهر شريطي و هر نسلي حفظ نمايند. وبهترآنست كه تركيب انساني اين نهادها هم شامل ايثارگران ، رزمندگان ، جانبازان ،خانواده هاي شهداء ، نيروهاي متعهد مردمي ، بانوان ، جوانان و از تما مي اقشارجامعه باشد

13-گاهي تصور خانواده ها از تربيت فرزندانشان مطابق با فرهنگايثار و شهادت طلبي دور از واقعيت مي نمايد . وآنان گمان مي كنند كه اين نوع پرورشفرزندان مستلزم رعايت هنجارهاي بسياري است كه از توان آنها خارج است ، از همين روكمتر بدان مي پردازند در صورتي كه چنين نيست وتنها رعايت اصول سفارش شده در متونديني و تربيتي اهل بيت (ع) و سيره عملي معصومين ، رهنمود هاي امام (ره) و رهبريعزيز و خود شهداء و ايثارگران مي تواند در اين مسير راهگشا باشد . البته در اينزمينه بايد از هر گونه افراط و تفريط اجتناب نمود و نقش ساير نهادها را هم در نظرگرفت

14- با توجه به اينكه امروزه يكي از دغدغه هاي اصلي ما در زمينه ي فرهنگايثار و شهادت به تأثير پذيري جوانان از آن مربوط مي شود . فلذا شايسته است در اينرابطه ، توجه ويژه اي به نسل جوان بشود و با نياز سنجي و تأمين مطالبات به حق آنانو تدوين برنامه هاي جامع در خصوص آگاه سازي آنان نسبت به هجمه هاي فرهنگي دشمنان دراين خصوص با راه اندازي پايگاه هاي اينترنتي و وبلاگ نويسي ، ارتباط دائمي با ايننسل برقرار كرده و به پرسشها و شبهات ذهني آنها پاسخ داده و توصيه هاي رهبر عزيز رادر اين زمينه عملياتي نمود

15-اتخاذ سياست هاي تشويقي و انگيزشي در چارچوباهداف برنامه پنجم توسعه اقتصادي ، اجتماعي و فرهنگي كشور در زمينه توسعه مشاركتهاي مردمي در عرصه فرهنگ ديني و به تبع آن فرهنگ ايثار و شهادت با برنامه ريزي واقدامات لازم با رويكرد بهبود كيفيت فعاليت ها و همچنين توسعه و حمايتهاي آموزشي وپژوهشي از زير ساخت هاي فكري و مولد فرهنگ اصيل ايثار و شهادت

16- فرهنگايثار و شهادت نيز به مثابه ساير فرهنگ ها در طول تاريخ تغيير و تحول مي يابد. پسبنابراين بايد مواظبت ونگهداري شده و همواره مورد پالايش قرار گيرد تا سنت هاي غلطوارد آن نشوند و به كاركردهاي آن در بستر زمان توجه گردد.

17- توجه به اولويتبندي ها بر اساس شناسايي نيازها در راستاي اشاعه ي اين فرهنگ در جامعه

18- شناسائي و معرفي فرصت ها و همينطور تهديدات و آسيب هائي كه فرهنگ ايثار و شهادتطلبي را با خطر مواجه مي نمايد و رعايت اعتدال در بيان و برخورد با اين چالش ها وموانع و همچنين تجليل از فعالان اين عرصه كه نقش مؤثري در اشاعه ي اين فرهنگ دارند.
19-و در نهایت ً نهادينه و دورنی سازي فرهنگ ايثار و شهادت از ابتداي زندگي هر فرد درفرايند پرورش اجتماعي او به عنوان بخشي از وظايف خانواده ها، نظام آموزشي، نظامارتباطي و رسانه اي.    بديهي است بسياري از اين راهكارها و پيشنهادات كه به آنها اشاره شد فقط بخشي از آنها مي تواند بوسيله ي ارگانها و سازمان ها ي مرتبط وبخصوص بنياد شهيد و بنياد حفظ آثار و نشر ارزشهاي دفاع مقدس،سپاه و تحت نظر ستاد كلنيروهاي مسلح به اجرا گذارده شود ، ولي پيچيدگي و تخصصي بودن بسياري از اينراهكارها تنها از عهده يك بنياد و مركز خاص بر نمي آيد ، بلكه بايد از كليه نيروهايمردمي و مشاركت عمومي بهره گرفت ؛ زيرا حفظ و اشاعه آثار و ارزشهاي دفاع مقدس وفرهنگ ايثار و شهادت مانند خود دفاع مقدس و انقلاب اسلامي با مشاركت همگاني ميسراست .و بدين منظور بايد براي هر يك از دستگاههاي ذيربط بر اساس تقسيم كار و تناسبماموريت،وظايف خاصي را در نظر گرفت.

  عرفانی (1388) در تحقیقی با عنوان «تعیین عوامل ترویج فرهنگ ایثار و شهادت در جامعه»، به شناسایی عوامل اساسی ترویج فرهنگ ایثار و شهادت پرداخته است. نتایج فرا تحلیلی و پیمایشی این تحقیق نشان داده است که عمده ترین عوامل ترویج فرهنگ ایثار و شهادت در جامعه به ترتیب زیل می باشد:

1- استفاده از ابزارهای هنری اعم از فیلم، نمایشنامه، داستان و... 2- عمل کردن مسئولین بر گفتار و کلام خود 3- ابتکار عمل داشتن در شیوه های ترویج فرهنگ ایثار و شهادت 4- نهادینه کردن ترویج فرهنگ ایثار و شهادت در نهادهایی مثل مدرسه، خانواده و صدا سیما 5- واضح و شفاف نمودن اهداف نهادهای متولی فرهنگ و ایثار و شهادت.

همچنین محمودی( 1388) ، در تحقیق خود راهکارهای تر ویج فرهنگ و ایثار را چنین بیان می نمایند:

  تبین دائمی جایگاه دالای ایثار و شهادت در اسلام و مقایسه آن با سایر انواع مرگ ها به منظور شناخت برتری کشته شدن در نوع انتخاب شهداء- تقویت بنیه اعقتادی، اخلاقی و اصول و مبانی تربیت برای والدین نسبت به امر فرهنگ فداکاری و شهادت از طریق برنامه های رسانه ای و صدا سیما و برگزاری مشاوره و .... –اتخاذ تدابیر مناسب جهت جذب، تربیت و به کار گیری نیروی انسانی شایسته نظیر مدیران، معلمین و اساتید معتقد و برجسته در کلیه مراکز اداری و آموزشی- تبین آموزه های دینی در خصوص ضرورت رعایت اصول اخلاقی متناسب با قابلیت ها و ویژگی های فرهنگ ایثار و شهادت و ایجاد تعادل در روابط اجتماعی- ارتقاء سطح آگاهی جوانان در خصوص ارتباطات صریح انسانی و اخلاقی بین آنها -  تبین فلسفه و پیامدهای مثبت فرهنگ اجتماعی، روانی و اخلاقی ایثار و شهادت در عرصه های مختلف زندگی و اثرات منفی عدم رعایت آن در سست گردیدن بنیان جامعه برای آنان. توسعه فرهنگ تفحص و کنکاش و تفکر در مفاهیم دینی و فرهنگ ایثار و شهادت توسط جوانان به منظور پذیرش درونی و قلبی از طریق بر گزاری همایش ها و مسابقات و ....- هماهنگی  و وحدت رویه مستمر و پایدار در برخورد با ناهنجاریهای فرهنگی توسط دستگاههای مختلف در چارچوب قانون- تهیه مقررات لازم برای جلوگیری از واردات اقلام مختلف فرهنگی اعم از مجله، کتاب، فیلم، لباس و... غیر متناسب با فرهنگ ایثار و شهادت- توجه دستگاها و نهادهای فرهنگ ساز به نوع تفکر امروزی به عنوان مؤلفه های نوین و تأثیر گذاری در جهت دهی به نوع نگرش مردم- برگزاری جلسات پرسش و پاسخ درباره بعضی از مسایل و شبهات جدید فرهنگ ایثار و شهادت با حضور کارشناسان فرهیخته و مسلط دینی و اسلامی، نسل جبهه رفته و افراد مؤمن و آگاه و دانشجویان در مراکز آموزش عالی و دانشگاهها- اهتمام جدی نهاد خانواده نسبت به تأمین نیازهای عاطفی و شخصیتی فرزندان و تأثیر آن در شکل گیری هویت دینی و اجتماعی آنها- تبین نقش فرهنگ ایثار و شهادت در تقویت هویت ملی و فرهنگی جوانان و تأثیر آن بر استقلال فرهنگی و سیاسی کشور- تقویت هماهنگی بین دستگاههای ذیربط در برنامه ریزی و تأمین امکانات لازم جهت رفع مشکلات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی موجود در راه ترویج فرهنگ ایثار و شهادت- تبین ریشه های تاریخی و فرهنگی و نشانه های روشن از وجود فرهنگ ایثار، جهاد و شهادت در ادیان الهی و جواهع دارای سابقه تاریخی و تمدن فرهنگ. 

پیشنهاد و راهکار

1-     ترویج فرهنگ ایثار و فداکاری بین نسل های انقلاب بخصوص نسل سوم و نسل کنونی

2-     تجهیز اردوهای راهیان نور برای یادآوری خاطره های ایثارگرانه و شهادت طلبی رزمندگان

3-     انجام کارهای فرزهنگی متمرکز و اعزام سازماندهی شده ی جوانان به مناطق جنوب و مناطق جنگی

4-     دعوت از ایثار گران و جانبازان جهت مصاحبه و پرسش و پاسخ در تلویزیون و رادیو

5-     ایجاد نمایشگاههای کتاب، پوستر، و ارائه سی دی و نرم افزارها، اجرای همایش ایثار و شهادت

6-      اجرای برنامه های فرهنگی در مدارس و دانشگاهها،  جهت معرفی و تبین ایثار و شهادت

7-     تقویت و تشویق نویسندگان و اصحاب قلم در مورد ادبیات دفاع مقدس،  ارزشهای والای اسلام و ایثار و شهادت

8-     تدوین و ثبت خاطرات رزمندگان، ایثار گران و جانبازان اسلام و انقلاب

9-     تقویت و تثبیت فرهنگ ایثار و شهادت در جامعه و توسل به فرهنگ غنی اسلامی

10- ایجاد شبکه های سراسری در سازمان صدا و سیما تحت عنوان شبکه ایثار و شهادت

11- راه اندازی مراکز تحقیقاتی و پژوهشی جهت استفاده جوانان و خانواده های آنان از آن.

12- تشکیل انجمن های علمی و فرهنگی با یاری بانوان و زنان نخبه و فرهیخته

13- گذاشتن یک یا دو واحد درسی در دانشگاهها و مدارس تحت عنوان پاداش، اجر و ارزشهای ایثارگران، شهدا و جانبازان.

14- رعایت اصول روانشناختی و تربیتی در معرفی اسوه های ایاثر و شهادت

15- بررسی وتوضیح دیدگاه حضرت امام خمینی( ره) ومقاممعظم رهبری در مورد ایثار وشهادت برای جوانان و نوجوانان

16- گسترش سطحآگاه ىهای عمومی اقشار مختلف، به ویژه قشر جوان برای شناسایی استعدادها و توانمندیهای فردی و ملی و فرهنگی

17- استفاده وزارت آموزش وپرورش بنحوی شایستهوجذاب از وصیتنامه های شهدا برای معرفی هر چه بیشتر و ترویج فرهنگ ایثار و شهادت

18- حضور در آرامگاه شهدا وتشریح مسئله شهادت از دیدگاههای مختلف. 15- حضوردر بیمارستان جانبازان دفاع مقدس ومشاهده نمادهای مقاومت

 

نتیجه گیری

  يكي از رسالت‌ها و مسؤوليت‌ها در طول تاريخ در همه عصرها و همه تمدن‌ها و كشورها انتقال دادن ارزش‌هاي حاكم  از جمله ارزش و مقام ایثار و شهادت بر جامعه است حفط، تقویت و اعتلاء و انتقال ارزش‌هاي اصيل فرهنگي و ديني و باورهاي مطلوب اجتماعي رفتارهاي متعالي فردي و جمعي مانند نشاط و پويايي، عطوفت، استواري، عزم و تلاش از اساسي‌ترين رسالت‌هاي همگاني  به حساب می آید. رسانه‌هاي گروهي از جمله راديو و تلويزيون و مطبوعات و وسايل صوتي و تصويري و اطلاع‌رساني نوين مي‌توانند نقش قابل توجهي در تبليغ و ترويج بسياري از باورها و ارزش‌هاي فرهنگي از جمله فرهنگ و ایثار و شهادت  داشته باشند.

هنگامي كه فرهنگ ایثار و شهادت در جامعه رواج و  تقویت شد، شوق و شعفي در قلوب به وجود مي‌آيد كه سبب مسابقه و رقابت بر سر كسب اين مقام مي شود. پيامبر گرامي اسلام(ص) با ترويج فرهنگ جهاد و شهادت توانست با جمع اندك و ناتوان مسلمانان اوليه، (به لحاظ مادي) نصرت و ياري خداوند متعال را كسب كرده، بزرگ‌ترين ضربه‌ها را بر پيكر شرك زده و سبب تثبيت و گسترش سريع اسلام شود. با گسترش فرهنگ جهاد و شهادت طلبي است كه لرزه بر اندام دشمنان مي‌افتد و آنان را از نفوذ در دژهاي اسلام نا اميد مي‌كند.

 پس تنها گسترش و رواج فرهنگ ایثار  و شهادت است كه استقرار عدل جهاني را به دنبال خواهد داشت و فاصله گرفتن از اين فرهنگ يعني ذلت و ضلالت جوامع و دور ماندن از قافله نور و هدايت. در شرایط کنونی و تلاش دشمنان اسلام جهت کم فروغ کردن و بی اهمیت نمودن ارزشهای ایثار گری و شهادت، در بین جامعه بخصوص در بین جوانان، و همچنین تضعیف روحیه ایثار گری در بین جامعه بویژه نسل کنونی، از طریق رسانه های جمعی پیشرفته، سوق دادن جوانان به مادیگری و راحت طلبی و لبی میل کردن آنان به آخرت، ترویج و تقویت فرهنگ و شهادت، و درونی کردن آن در بین قشر جامعه، تبین و تشریح ارزشهای ایثار گری و شهادت امری لازم و ضروری به نظر می رسد.

 در  این مقاله معنا و مفهوم ترویج، تعریف فرهنگ و ایثار و شهادت، ارتباط بین ایثار و شهادت-  ایدئولوژی، و شاخص ها، فضیلت های ایثار و شهادت- زمینه ها و عوامل - موانع و راهکارهای مؤثر برترویج و تقویت فرهنگ  ایثارو شهادت مورد تبین و تشریح قرار گرفت ودر نهایت راهکار و پیشنهاداتی برای ترویج و تقویت فرهنگ و ایثار و شهادت ارائه شد.

 

    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

منابع

·         قرآن کریم

1.       آشوري، داريوش (1386). تعريفها و مفهوم فرهنگ. تهران: آگه.

2.       انوری، حسن(1381)، فرهنگ بزرگ سخن،جلد اول، تهران،   

3.       اديبي سده ، مهدي (1382). جامعه شناسي جنگ و نيروهاي نظامي ، ج 4 تهران : سمت،  

4.       اقبال ، زهر(ا1355) ؛ جنگ شهادت ؛ تهران : سروش ،

5.       اسفندياري، خليل (1380) كاركرديابي و آسيب شناسي فرهنگ ايثار . نشريه رسالت، شماره 10

6.       انوري، حسن ( 1381). فرهنگ بزرگ سخن تهران: سخن.

7.       بيرو،آلن، (1370)، فرهنگ علوم اجتماعي، ترجمه غلام عباس توسلي، تهران : مؤسسه كيهان.

8.       پایگاه اطلاع رسانی فرهنگ ایثار و شهادت-navidehshahed.com

9.       جر،خليل(1363)، فرهنگ لاروس،ترجمه سيد حميد طبيبيان، تهران : اميركبير

10- جمالي ، عيسي( 1381). سردار خوبان ، تهران : شاهد ،

11- خلاصه مقالات همايش اسوه «معلم، دانش آموز، شهادت و فردا» برگزار كننده مؤسسه فرهنگي آموزشي امام حسين (ع)، 1384، مشهد مقدس.

12- خمینی، روح الله(1369)،صحیفه نور، جلد11، انتشارات وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی،

13- دهخدا، علی اکبر(1352 )، لغت نامه، جلدهفدهم، تهران، دانشگاه تهران،

14- رحیمیان، علی(1384)، مجموعه مقالات ایثار و شهادت، دبیر خانه شورای نظارت و ترویج فرهنگ و ایثار و شهادت،

15- سبحاني نژاد، مهدي(1387)، راهكارهاي ترويج فرهنگ ايثاروشهادت دربين كودكان،  تهران، دانشگاه شاهد،

16- سبحانی فرد، غلامغلی(1389)، مجموعه مقالات ایثار و شهادت، دانشگاه زنجان

17- شهرویی،شهروز(1385)،شهید و شهادت از دیدگاه شهید مطهری، تهران، انتشارات نجابت،

18- شاعري ، محمد حسين (1381). جامعه شناسي شهادت طلبي و انگيزه هاي شهيدان ، . تهران : شاهد،

19- صحيفه نور، از جلد 9 تا 18.

20-    صحيفه نور،( 1361- 1371)،مجموعه رهنمودهاي امام راحل(ره)، وزارت ارشاد، تهران

21-غرویان، محسن. (1382). صحیفه سجادیه موضوعی. قم: دفتر نشر معارف.

22- فكرت ، محمد آصف(1379) ؛ دايره المعارف تشيع ؛ بنياد شهيد ،

23- فیض حضور ولایت. انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی. قم: 1380.

24- گوهري، سيد اسماعيل(1361)، آرزو و شهادت ؛ تهران : اميري ،

25- لازار ، ژوديت (1380)؛ افكار عمومي ؛ ترجمه مرتضي كتبي ؛ تهران : ني

26- مطهری، مرتضی. (1365). حماسه حسنی. قم: انتشارات صدرا.

27- مطهری، مرتضی. (1400). قیام و انقلاب محمدی(ع) به ضمیمه شهید. قم: انتشارات صدرا.

28- مکارم شیرازی، ناصر. (1397). یکصد و پنجاه درس زندگی. قم: انتشارات نسل جوان، قم 1397 ه. ق.

29-    مطهري، مرتضي ( 1376 )قيام و انقلاب مهدي تهران: صدرا.

30-    معاونت پژوهشي موسسه تنظيم و نشر آثارامام خميني (ره)( 1378) ؛ تعليم وتربيت از . ديدگاهامام خميني) ره؛ ج 2 ، تهران :

31-    مولوی، جلال الدینمحمد بلخی(1387)، کلیات دیوان شمس، نشر پیمان، تهران،

32-    معدنی، سعید(1387)، مقدمهایبرمفهوم فرهنگ شهادت و شیوه های ترویج آن، دفترتحقیق و پژوهش اداره تحقیقاتومطالعات بنیاد شهید، تهران،

33-   مطهری، مرتضی(1372)، فرهنگشهادت، انتشارات صدرا، تهران،

34-    نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، انتشاراتلاهیجی، 1381 17- وسائل الشعیه، جلد 11 18-

35-    نراقي، مولي مهدي( 1384 )، علم اخلاق اسلامي ترجمه كتاب جامع السعادات ، ترجمه سيدجلال الدين مجتبوي، تهران: انتشارات حكمت.

36-   نوراني، حسين ( 1388 ). آسيب شناسي شيوه هاي ترويج فرهنگ ايثار و شهادت در جامعه. تهران: دبيرخانه شوراي هماهنگي و نظارت بر امر ترويج فرهنگ ايثار و شهادت.

37-    وثوقي ، منصور(1378)؛ مباني جامعه شناسي ؛ ج1، تهران : دانشگاه تهران ،

38-    ولوي ، محمد علي(1378) ؛ شادروان شهادات ؛تهران : شاهد